Öskudagur

Hinn eiginlegi föstutími hefst miðvikudaginn eftir sunnudag í föstuinngang. Þá eru fjörutíu virkir dagar til páska. Þessi dagur heitir öskudagur hjá okkur (dies cinerum). Það nafn eða lík nöfn á þessum degi eru algengust í hinum kristna heimi. Askan er tákn iðrunar og er víða notuð í helgihaldi þess dags.

Mánudagur og þriðjudagur fyrir öskudag bera ýmis nöfn. Þriðjudagurinn kallast sprengidagur, (eða sprengikvöld) og heitir svo vegna þess að á þeim tímum þegar fólk tók alvarlega fyrirmælin um hina ytri föstu var hann síðasti dagurinn sem neyta mátti kjöts, allt til páska. Heitið bolludagur á mánudeginum er ungt heiti og tekur mið af síðari tíma venju.

Ýmislegir siðir í sambandi við þessa daga, eins og að stunda ærsl og læti á öskudaginn, eða ýmislegar kjötkveðjuhátíðir erlendis, standa nú orðið í mjög óljósum tengslum við hina eiginlegu föstu.

Öskudagur hefur lengi verið mikilvægur í katólska kirkjuárinu og nafn hans er dregið af því að þá er sumstaðar ösku dreift yfir höfuð kirkjugesta, og til þess notaður jafnvel sérstakur vöndur. Annarsstaðar þekkist að ösku sé smurt á enni kirkjugesta. Eins og lesa má á mörgum stöðum í Biblíunni, táknar aska hið forgengilega og óverðuga en að auki hefur hún verið talin búa yfir heilnæmum og hreinsandi krafti. Langafasta er hinn kirkjulegi tími iðrunar og dreifing ösku yfir söfnuðinn minnir hann á forgengileikann og hreinsar hann um leið af syndum.